آشنایی با انوع چای و خواص آن ها (سیاه، سبز، سفید، اولانگ، زرد، پوئر)

انواع چای ها و نوشیدنی هایی که از گیاه Camellia Sinensis بدست میان، چای واقعی محسوب میشن. به زبان ساده برگ های گیاه کاملیا سیننسیس (بوته چای که گیاهی همیشه سبزه) در فرآیند های مختلف به چای های مختلفی تبدیل میشه؛ باقی نوشیدنی ها که به اشتباه بهشون چای گفته میشه، مثل چای بابونه، چای به و … به معنای واقعی چای نیستن و دمنوش به حساب میان. با توجه به این تعریف از این نوشیدنی انواع چای به 6 دسته سیاه، قرمز، سبز، اولانگ، سفید، پوئر و زرد تقسیم میشن؛ تفاوت این 6 نوع با هم در زمان چیدن، نحوه چیدن، مقدار اُکسید شدن برگ و فرآوریه .

چای سیاه

این چای با اکسید شدن زیاد برگ بدست میاد. برگ ها بعد از اینکه داخل دستگاه مالش بافتشون متلاشی شد، در معرض هوا قرار می گیرن تا کاملا اکسید بشن؛ فرآیند طولانی اکسید شدن، باعث تیره شدن رنگ این چای میشه. اکسید شدن به زبان ساده یعنی واکنش دادن ماده با اکسیژن؛ مثل یک سیب گاز زده که بعد از مدتی در هوای آزاد شروع به تیره شدن می کنه، برگ چای هم در معرض هوا سیاه میشه. دلیل طعم قوی و رنگ تیره این چای مقدار زیاد اکسیداسیون برگه؛ این مقدار اکسیداسیون باعث میشه مقداری از فلانوئید های برگ از بین بره؛ اما نگران نباشید، چای سیاه همچنان یک نوشیدنی پر خاصیت به حساب میاد. فصل و مکان رشد گیاه روی طعم و عطر این چای تاثیر میذاره. به طور کلی بیشتر چای سیاه دنیا در چین، هند، نپال و سریلانکا تولید میشه؛ در ایران هم مقداری از این چای به صورت ارگانیک تولید میشه، که به چای ایرانی لاهیجان معروفه.

انواع چای سیاه و خصوصیات آن ها

• چای آسام: در شمال شرقی هند رشد میکنه؛ نسبت به بقیه چای ها کافئین بیشتری داره؛ طعمی قوی شبیه به مالت و عطری خوشاید داره.
• چای سیلان: در ارتفاعات سریلانکا و منطقه ای به همین نام (سیلان) رشد میکنه؛ طعمی قوی و متفاوت داره؛ همچنین رگه هایی از طعم مرکبات در این چای احساس میشه؛ با طعم دهنده هایی مثل شکلات و ادویه ترکیب خوبی میسازه.
• چای دارجلینگ: بیشتر در بنگال غربی در کشور هند کشت میشه و طعمی تلخ و تند داره، که میتونه با مواد میوه ای و گل ها مخلوط بشه.
• چای ارل گری: به چای عصاره برگاموت اضافه می کنن که طعم مرکبات بگیره؛ برگاموت طعم و عطری شبیه به مرکبات به خصوص ترنج داره.
• چای کی مون: در آنهویی چین رشد میکنه و طعمی ملایم، غیر گس، شیرین و میوه ای داره.
• چای کنیا: در کشور کنیا و به روش CTC تولید میشه و طعمی تند و تیز داره؛ ظاهرش شبیه به گلوله های گرد و ریز با رنگ تیره هست.
• چای یونن یا یوننان: در استان یوننان چین کشت میشه؛ طعم کمی شیرین (شکلاتی)، تند و مالت گونه و عطری دودی داره؛ ترکیبش با شیر برای صبحانه بسیار خوشمزه میشه.

انواع چای سیاه ایرانی

• دستی، دست پیچ یا سنتی
• ساچمه
• چای ایرانی سرگل لاهیجان
• ممتاز یا شکسته ممتاز
• قلم
• شکسته
برای آشنایی با انواع چای ایرانی و خصوصیات آن ها، همچنین خرید انواع درجه 1 چای ایرانی لاهیجان به قسمت فروشگاه سایت عطر گیلان مراجعه کنید.
از خواص مفید این چای برای بدن میشه، به کاهش کلسترول و فشار خون همچنین افزایش سلامتی قلب و عروق اشاره کرد. (در مجموع چون انواع چای از برگ گیاه کاملیا سیننسیس بدست میان خواص مشابهی برای بدن انسان دارن؛ فقط بعضی خواص در این چای ها کم یا زیاد میشه.)

چای سبز

رنگ برگ این چای بعد از فرآوری سبزه. بعد از چیدن برگ بهش حرارت یا بخار میدن تا آنزیم هایی که باعث اکسید شدن برگ میشه از کار بیوفته و روی برگ این چای اکسیداسیون انجان نشه، به این دلیل رنگ سبز برگ حفظ میشه. به دلیل اکسید نشد حاوی مقدار زیادی فلانوئید و آنتی اکسیدانه و خواص زیادی برای بدن انسان داره. طعم و عطر این چای به مکان پرورشش، نوع فرآوری و دسته بندی برگ هاش بستگی داره؛ اما عموما طعم تلخ و شیرین همراه با مقداری گسی و عطری علفی و خوشایند داره.

انواع چای سبز و خصوصیات آن ها

بی لو چان، پی لو چان یا بی لو چون (Biluochun): در منطقه ای کوهستانی نزدیک دریاچه تای در سوژو چین رشد میکنه. اسم این چای در لغت به معنای حلزون سبز بهاریه و این اسم به علت شکل حلزونی و در هم پیچیده برگ، همچنین برداشت در فصل بهار روش گذاشته شده. طعمی گیاهی و میوه ای و رایحه ای قوی و گُلی داره.
جن مائی چا (Genmaicha) “چای برنج قهوه ای”: این چای اصلیتی ژاپنی داره و مخلوطی از برنج قهوه ای برشته (بو داده شده) و برگ چای سبزه. طعمی ملایم و آجیلی همراه با عطر علفی و دودی برنج داره.
گیوکورو (Gyokuro): نوعی چای سبز ژاپنیه، که باید در سایه رشد کنه و نور مستقیم آفتاب بهش نخوره. طعمی قوی و کمی شور داره.
لاوشن (Laoshan): در استان لاوشان چین در ارتفاع بالا و منطقه ای سرد از نظر آب و هوا رشد میکنه. برگ های درشت پیچ خورده سوزنی (دو سر برگ تیز هست) داره. عطری گیاهی و طعمی شیرین و کره ای داره.
لانگ جینگ یا چای اژدها (Longjing): این چای در استان ژجیانگ چین کشت میشه. بیشتر به صورت دستی تولید میشه و به همین دلیل به کیفیت بالا معروفه. طعمی شیرین و ملایم و عطری گیاهی داره.
ماچا یا ماتچا: به نوعی چای سبز ژاپنی میگن که برگ چای پودر میشه و طعمی خاکی، تلخ و شیرین و بافتی غلیظ و خامه ای داره.
از خواص مفید این چای میشه به هوشیار کردن و آرام (ریلکس) کردن ذهن به صورت همزمان اشاره کرد؛ همچنین برای جلوگیری از بیماری های مغزی مفیده و به دلیل داشتن آنتی اکسیدان فرآوان می تونه از ابتلا به سرطان جلوگیری کنه.

چای اولانگ

برگ این چای کامل اکسید نمیشه و بهش چای نیمه اکسید میگن؛ از این نظر چیزی بین چای سبز و چای سیاه به حساب میاد. هرچقدر زمان اکسیداسیونش بیشتر بشه خصوصیاتش به چای سیاه بیشتر شبیه و رنگش تیره تر میشه و هرچقدر اکسیداسیونش کمتر باشه خصوصیاتش به چای سبز بیشتر شبیه و رنگش روشن تر میشه. این چای با نام اژدهای سیاه (black Dragon) هم شناخته میشه.

انواع چای اولانگ و خصوصیات آن ها

بای هائو (Bai Hao): بای هائو به معنای نوک سفیده، که به غنچه سفید رنگ این چای که همراه 2 برگ بالایی چیده میشه اشاره میکنه. بای هائو در شهرستان هسینچو تایوان کشت میشه؛ حدود 50 تا 60 درصد اکسید میشه و طعمی میوه ای و تُرد داره.
بائوژانگ (Bao Zhong): بین 8 تا 18 درصد اکسید میشه؛ ظاهری با برگ های درشت و پیچ خورده داره. طعم و عطرش بیشتر شبیه به چای سبز ملایم و علفیه.
دا هونگ پائو (Da Hong Pao): در استان فوجیان چین کشت میشه؛ برگ های درشت پیچ خورده سوزنی داره؛ به اسم روپوش قرمز معروفه؛ عطر منحصر به فردی شبیه به اُرکیده داره؛ طعمش شیرینه و داخل دهان ماندگار میشه.
تای گوان یین (Tie Guan Yin): به نام های الهه آهنین رحمت و بودای آهنین هم شناخته میشه؛ برگ هاش به شکل نیمه گلوله شده هستن که در آب داغ کامل باز میشن. به دلیل داشتن طعم و عطر میوه ای و شیرین بسیار پر طرفداره.
دونگ دینگ (Tung Ting): Dòng Dǐng که با املاء Tung Ting نوشته میشه، در کوهی در تایوان کشت میشه. این چای به قله یخی هم معروفه؛ بین 15 تا 30 درصد اکسید میشه. طعم و عطرش کمی دودی، شیرین و در دهان ماندگار میشه.
به دلیل وجود آنتی اکسیدان EGCG همچنین تافلاوین و تئاروبیگین می تونه بدن شما رو از رادیکال های آزاد محافظت کنه. تاثیر مثبتی روی سلامت قلب و مغز میذاره.

چای پوئره (Pu-erh) یا چای تخمیری

نحوه تولید پوئر با انواع دیگه چای متفاوته؛ برای تولید این چای، برگ سبز گیاه رو حرارت میدن و با هم فشرده می کنن تا به شکلی قالبی دربیاد؛ بعد از گذشت چندین سال این قالب ها در اثر تخمیر میکروبی به چای Pu-erh تبدیل میشن. در ابتدا این چای شبیه به چای سبزه، اما با گذشت زمان خصوصیاتش دائما تغییر میکنه؛ به دلیل تخمیر میکروبی که طی چندین سال اتفاق میوفته رنگ، طعم و عطرش هم تغییر میکنه. با توجه به زمانی که از تولیدش گذشته این چای به 3 دسته تقسیم میشه.

پوئر جوان “خام”: کمتر از 2 یا 3 سال از زمان تولیدش گذشته و بسیار شبیه به چای سبزه. طعمش میتونه تلخ یا شیرین باشه و عطر گُلی داره.
پوئر کهنه “خام”: حدود 7 سال تخمیرش طول میکشه. طعم و عطری خاکی و مقداری دودی داره.
پوئر کهنه “رسیده”: برای عمل آمدن این چای به دهه ها زمان احتیاجه. طعم و عطر خاکی عمیقی داره.
راجع به خواص این چای تحقیقات زیادی انجام نشده؛ اما میشه گفت خاصیت ضد التهابی داره، به هضم غذا کمک میکنه و با توجه به داشتن کافئین برای هوشیاری ذهن مفیده.

چای سفید

روی برگ این چای کمترین فرآوری انجام میشه. روی برگ های خیلی جوان گیاه کرکی سفید رنگ وجود داره، که زمان خشک شدن رنگ سفیدش رو حفظ میکنه و به همین دلیل بهش چای سفید میگن. این چای به راحتی خارج یا داخل منزل خشک میشه. به دلیل جلوگیری از اکسیداسیون، کافئین کمی داره و بیشترین آنتی اکسیدان رو بین انواع چای داره. به دلیل اینکه باید به سرعت خشک بشه و اکسید نشه، مراحل چیدن و خشک کردنش باید تحت کنترل باشه، تا برگ نشکنه و زخمی نشه.

انواع چای سفید و خصوصیات آن ها

بای هائو یین ژن (Bai Hao Yin Zhen): در فوجیان چین کشت میشه، که به چای سوزن نقره ای هم معروفه و گران ترین و با ارزش ترین چای سفید به حساب میاد. ظاهری با برگ های کامل و لوله شده داره، که دو سر انتهایی برگ تیزه و به همین دلیل به سوزنی مشهوره. طعمی شیرین و عطری گُلی مانند داره.
بای میو دان (Bai Mu Dan): در فوجیان چین کشت میشه و شبیه به چای یین ژنه؛ ظاهرش مخلوطی از برگ های سوزنی یین ژن و برگ های پهن تره. طعمی میوه ای و عطری گُلی داره.
گونگ مای (Gong Mei): در فوجیان و گوانگشی چین کشت میشه و از آنجایی که کمی دیرتر از بای میو دان برداشت میشه رنگ برگش کمی تیره تره. طعم قوی تر و خاکی تری داره.
شو مای (Shou Mai): دیرتر از همه انواع سفید چیده میشه و طعمی قوی تر از بقیه داره.
به دلیل اکسید نشدن و داشتن آنتی اکسیدان زیاد (مقدار زیادی کاتچین داره) برای سلامت دندان، مغز، بالا بردن متابولیسم، سلامت قلب و عروق همچنین کاهش التهاب در بدن مفیده.

چای زرد

فرآیند تولید این چای بسیار شبیه به چای سبزه، اما با یک مرحله اضافه تر؛ در این مرحله و قبل از خشک کردن به برگ چای اجازه میدن که با سرعت آهسته تری اکسید بشه و فرآیند اکسید شدن به جای اینکه توسط آنزیم های خود برگ مثل چای سبز و چای سیاه انجام بشه به واسطه تخمیر میکروبی انجام میشه. این نوع اکسید کردن باعث میشه برگ رنگ زرد ملایمی به خودش بگیره و از نظر طعم بسیار ملایم تر از چای سبز باشه. این چای عطر علفی چای سبز رو نداره.

انواع چای زرد و خصوصیات آن ها

جون شان یین ژن (Jun Shan Yin Zhen): در هونان چین کشت میشه و به نام سوزن نقره ای هم مشهوره. ظاهر، طعم و عطری شبیه به سوزن نقره ای سفید داره، اما کمی با شیرینی سبک تر و عطر کمی گُلی تر.
منگ دینگ هوانگ یا (Meng Ding Huang Ya): برگ های این چای زرد در امتداد کوه منگ در استان سیچوان چین کشت میشه. طعمی آجیلی و عطر علفی ملایمی داره.
مو گان هوانگ یا (Mo Gan Huang Ya): در ارتفاعات استان ژجیانگ چین کشت میشه، که اقلیم منحصر به فرد این منطقه باعث به وجود آمدن طعمی عمیق در این چای میشه. طعمی با شیرینی ملایم و عمیق، همچنین عطری لطیف داره.
هوو شان هوانگ یا (Huo Shan Huang Ya): این نوع به چای زرد باستانی معروفه و در آنهویی چین کشت میشه. این نوع به دلیل اینکه مردم این منطقه نوشیدن چای سبز رو ترجیح میدن رو به انقراضه.
چای زرد مملو از پلی فنول ها و آنتی اکسیدان هایی مثل کاتچینه، که باعث جلوگیری از استرس، مبارزه با رادیکال های آزاد و جلوگیری از زوال ذهنی میشن.
در کنار این چای ها که ما بهشون چای واقعی میگیم و از گیاه Camellia Sinensis بدست میان؛ تعدادی نوشیدنی در فرهنگ های مختلف وجود دارن، که از انواع دیگه گیاه بدست میان و در این فرهنگ ها به چای معروف هستن.

چای قرمز (rooibos)

چای رویبوس به نام چای قرمز معروفه، که از درختچه ای به نام Aspalathus linearis بدست میاد. این گیاه در سواحل غربی آفریقای جنوبی رشد می کنه.

2 نوع رویبوس داریم.
• رویبوس سنتی که با تخمیر برگ های گیاه به رنگ قرمز مایل به قهوه ای درمیاد.
• رویبوس سبز که بدون طی کردن فرآیند تخمیر خشک میشه.
این چای دارای تانن کم و فاقد کافئین و اسید اگزالیکه، اما سرشار از آنتی اکسیدانه که ممکنه نوشیدنش برای سلامتی مفید باشه.

چای ماته (mate)

این چای از گیاهی به نام Ilex paraguariensis که در آمریکای جنوبی رشد میکنه بدست میاد. روش تهیه این چای به این صورته که برگ های گیاه رو میچینن، بعد خشک می کنن و در نهایت خرد می کنن، تا برای دم کردن آماده باشه. این نوشیدنی حاوی مقداری زیادی کافئینه؛ تقریبا میشه گفت نوشیدن ماته به اندازه نوشیدن یک فنجان قهوه می تونه به شما انرژی بده. برگ های این چای رو در لیوانی مخصوص میریزن و به مدت چند دقیقه داخل آب داغ خیس میدن و با نی فلزی مخصوص می نوشن.

تعدادی نوشیدنی در دنیا بسیار محبوب و معروف شدن که با اینکه چای واقعی نیستن، اما با اسم چای شناخته میشن و مخلوطی هستن از انواع چای واقعی و مواد افزودنی دیگه.
• چای ماسالا: از ترکیب چای سیاه یا سبز با شیر و انواع ادویه تهیه میشه.
• چای یاسمین: از ترکیب چای سفید، سیاه و اولانگ با شکوفه های گل یاسمن تهیه میشه.
• چای میوه ای: از ترکیب برگ چای های مختلف با یک یا چند میوه تهیه میشه، مثل چای آلبالو.

در این متن انواع چای واقعی که شامل چای سیاه، چای سبز، چای سفید، چای زرد، چای پوئر و چای اولانگ میشه رو شناختید؛ همچنین با انواع نوشیدنی که در فرهنگ های مختلف و نقاط مختلف دنیا به چای معروفن تا حدی آشنا شدید. با توجه تغییر سلیقه ها نسبت به استفاده هرچه بیشتر از نوشیدنی های طبیعی، داریم کم کم به سمت مصرف هرچه بیشتر انواع چای و دمنوش پیش میریم؛ با توجه به این نکته شناخت خواص، مشخصاتی مثل طعم و عطر، همچنین نحوه تولید این نوشیدنی های طبیعی به شما در انتخاب درست بین انواع چای کمک میکنه.